Lewis Carroll – twórca świata Alicji
Kim był Lewis Carroll, autor Alicji w krainie czarów?
Prawdziwe nazwisko Lewisa Carrolla brzmiało Charles Lutwidge Dodgson. Był on niezwykle barwną postacią brytyjskiego życia intelektualnego XIX wieku – matematykiem, logikiem, filozofem, a także utalentowanym pisarzem i fotografem. Choć jego praca akademicka skupiała się na logice i matematyce na Uniwersytecie Oksfordzkim, to właśnie literacki pseudonim Lewis Carroll przyniósł mu międzynarodową sławę. To pod tym nazwiskiem ukazała się kultowa opowieść o dziewczynce Alicji, która przeniosła się do surrealistycznego świata pełnego fantastycznych stworzeń i absurdalnych wydarzeń. Jego twórczość, choć często postrzegana jako prosta bajka dla dzieci, skrywa w sobie głębsze warstwy znaczeniowe, odwołania do logiki, języka i kultury epoki, co czyni ją fascynującą dla czytelników w każdym wieku.
Fakty o autorze i genezie książki
Historia powstania „Alicji w Krainie Czarów” jest nierozerwalnie związana z osobą jej autora. Książka narodziła się z opowieści snutej podczas słonecznej wycieczki łodzią po Tamizie, która miała miejsce 4 lipca 1862 roku. Charles Dodgson, znany wówczas jako Lewis Carroll, opowiadał ją trzem siostrom Liddell: Lorinie, Edith i Alice. To właśnie dla Alicji, młodszej córki dziekana Christ Church w Oksfordzie, ta niezwykła podróż po krainie snów została stworzona. Początkowo była to jedynie ustna relacja, ale entuzjazm słuchaczy skłonił autora do jej spisania. Powstała w ten sposób opowieść, która z czasem ewoluowała w „Alicję w Krainie Czarów”, dzieło charakteryzujące się absurdalną logiką snu, satyrycznymi aluzjami, parodiami wierszyków oraz licznymi odniesieniami lingwistycznymi i matematycznymi. Autor sam tworzył pierwsze ilustracje do swoich książek, jednak kanoniczne i najbardziej rozpoznawalne wersje zawdzięczamy współpracującemu z nim artyście, Johnowi Tennielowi.
Alicja w krainie czarów – dzieło autora
Geneza i pierwsze wydanie
Narodziny „Alicji w Krainie Czarów” jako drukowanej książki były procesem pełnym wyzwań. Po tym, jak Lewis Carroll opowiedział historię Alicji Liddell i spisał ją, zdecydował się ją opublikować. Pierwsze wydanie, które ukazało się w 1865 roku, liczyło imponującą jak na tamte czasy liczbę 2 tysięcy egzemplarzy. Niestety, to wydanie spotkało się z nieprzewidzianymi problemami. Zaledwie kilka tygodni po druku, autor i wydawca zdecydowali o zniszczeniu całego nakładu. Powodem tej drastycznej decyzji były wątpliwości co do jakości druku ilustracji Johna Tenniela. Chociaż same rysunki były już na wysokim poziomie, ich reprodukcja na papierze okazała się niezadowalająca dla twórców. Dopiero drugie wydanie, poprawione pod względem technicznym, mogło trafić do szerokiej publiczności, zyskując uznanie i rozpoczynając drogę do statusu literackiego arcydzieła.
Fabuła i kluczowe postacie stworzone przez autora
Fabuła „Alicji w Krainie Czarów” rozpoczyna się od sceny, w której główna bohaterka, Alicja, siedząc nad brzegiem rzeki, dostrzega spieszącego się Białego Królika w kamizelce i z zegarkiem. Kierowana ciekawością, podąża za nim do króliczej nory, co staje się bramą do niezwykłego świata. Tam Alicja doświadcza serii surrealistycznych przygód, spotykając na swojej drodze galerię barwnych i często ekscentrycznych postaci. Wśród nich znajdują się m.in. Mysz, która opowiada swoje dramatyczne historie, enigmatyczna Gąsienica udzielająca tajemniczych rad, ekscentryczna Księżna, Kot z Cheshire z jego zniewalającym uśmiechem i zdolnością do znikania, a także Szalony Kapelusznik i Marcowy Zając, znani z niekończącej się herbatki. Centralną postacią świata jest również Królowa Kier, władczyni o porywczym charakterze, której ulubionym zwrotem jest „Ściąć mu głowę!”. Jak wskazuje wielu badaczy, te postacie często są karykaturami lub subtelnymi nawiązaniami do osób z kręgu towarzyskiego i akademickiego Charlesa Dodgsona, co dodaje głębi i humoru tej niezwykłej opowieści.
Dziedzictwo autora – wpływ Alicji na kulturę
Polskie tłumaczenia i adaptacje
Choć „Alicja w Krainie Czarów” powstała w Anglii, jej uniwersalny urok szybko przekroczył granice i dotarł do Polski, gdzie została przetłumaczona na język polski. Pierwsze polskie tłumaczenie tej kultowej książki ukazało się już w 1910 roku, a jego autorką była Adela S. Od tego czasu dzieło Lewisa Carrolla doczekało się wielu kolejnych przekładów, świadczących o jego nieustającej popularności i potrzebie dostosowania do zmieniającego się języka i wrażliwości czytelników. Wśród polskich tłumaczy, którzy podjęli się tego wyzwania, wymienić można takie nazwiska jak Maria Morawska, Antoni Marianowicz, a także ceniony tłumacz Maciej Słomczyński, który według własnych słów postrzegał tekst jako posiadający dwie warstwy znaczeniowe: jedną dla dzieci i drugą dla dorosłych. Inni zasłużeni tłumacze to m.in. Robert Stiller, Jolanta Kozak, Krzysztof Dworak, Bogumiła Kaniewska, Magdalena Machay, Elżbieta Tabakowska, Grzegorz Wasowski, Jacek Drewnowski, Jerzy Łoziński, Paweł Beręsewicz i Paulina Braiter. Każde z tych tłumaczeń wnosi coś nowego, starając się oddać magię i wielowymiarowość oryginału.
Ilustracje i ekranizacje
Wizualna strona „Alicji w Krainie Czarów” jest równie ważna jak sama treść, a autor Lewis Carroll miał w tym swój udział. Choć sam tworzył szkice, to właśnie ilustracje Johna Tenniela stały się kanoniczne i nierozerwalnie związane z wizerunkiem tej historii. Jego rysunki zdefiniowały wygląd postaci i świata Krainy Czarów na pokolenia. Ta wizualna siła dzieła naturalnie doprowadziła do jego adaptacji na ekranach. Pierwsza ekranizacja „Alicji w Krainie Czarów” powstała już w 1903 roku, co pokazuje, jak szybko jej potencjał dostrzeżono w rozwijającej się kinematografii. Jednak to film animowany Walta Disneya z 1951 roku znacząco spopularyzował wizerunek Alicji na całym świecie, przedstawiając ją jako blondynkę w charakterystycznej niebieskiej sukience. Od tego czasu powstało niezliczone ilości filmów, seriali i innych produkcji, które reinterpretowały tę ponadczasową opowieść, udowadniając jej nieśmiertelność w kulturze masowej.
Nawiązania w literaturze i sztuce
Dziedzictwo Lewisa Carrolla i jego dzieła wykracza daleko poza ramy literatury dziecięcej, stając się nieodłącznym elementem globalnej kultury. „Alicja w Krainie Czarów” zainspirowała niezliczone dzieła w różnych dziedzinach sztuki. Odwołania do tej fantastycznej opowieści można odnaleźć w literaturze, muzyce, teatrze, a nawet w sztukach wizualnych, gdzie artyści tacy jak Salvador Dalí czerpali z niej inspirację, tworząc surrealistyczne wizje. Wpływ ten jest tak znaczący, że niektóre zwroty, jak „Wonderland” czy „Down the Rabbit-Hole” (zejście do króliczej nory), na stałe weszły do języka angielskiego, stając się metaforami niezwykłych, nieoczekiwanych podróży lub miejsc. Książka stała się również inspiracją dla współczesnych form rozrywki, czego przykładem jest gra komputerowa „American McGee’s Alice” z 2000 roku, która przedstawiła mroczną i alternatywną wizję świata Alicji. Nawet w kinie science fiction, jak w filmie „Matrix” (1999), można odnaleźć subtelne nawiązania do tej magicznej opowieści, co świadczy o jej uniwersalnym i ponadczasowym oddziaływaniu na wyobraźnię twórców i odbiorców.
Dodaj komentarz