Nietolerancja laktozy to jeden z najczęściej występujących problemów gastroenterologicznych. Szacuje się, że może one występować nawet u 25%-37% dorosłych mieszkańców Polski. W zależności od przyczyny występowania wyróżnia się jej kilka różnych postaci: pierwotna nietolerancja laktozy (hypolaktazja typu dorosłych), wtórna nietolerancja laktozy, wrodzona nietolerancja laktozy oraz rozwojowa nietolerancja laktozy. Czym dokładnie jest nietolerancja laktozy? Jakie są jej przyczyny i objawy oraz co można jeść w sytuacji gdy nie tolerujemy laktozy?
Nietolerancja laktozy przyczyny i objawy
Nietolerancja laktozy to zespół kliniczny, który charakteryzuje się przynajmniej jednym z objawów takich jak: bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, nudności, gazy, uczucie przelewania w brzuchu, występujących po spożyciu produktów zawierających laktozę. Objawy te są niezależne od przyczyny występowania nietolerancji laktozy, a ich nasilenie zależy od wielu czynników, m.in. od ilości spożytego produktu zawierającego laktozę, a dokładnie od ilości samej laktozy, która niestrawiona przechodzi do jelita grubego. Warto zatem wyjaśnić w tym miejscu czym w ogóle jest laktoza.
Laktoza to dwucukier, który składa się z połączonych ze sobą glukozy oraz galaktozy. Występuje wyłącznie w mleku ssaków oraz stanowi główny jego węglowodan. Z tego względu głównym źródłem laktozy w diecie człowieka jest mleko krowie oraz przetwory mleczne. Stąd często można spotkać inną nazwę laktozy: cukier mleczny. Jak widzimy, jest to naturalnie występujący składnik żywności, więc jeżeli nie ma podstaw zdrowotnych do rezygnacji z laktozy, nie ma potrzeby aby stosować dietę bezlaktozową.
Po spożyciu produktu zawierającego laktozę, jest ona trawiona do podstawowych składowych (glukozy i galaktozy) w jelicie cienkim za sprawą działania enzymu laktazy.
Jako jedną z podstawowych przyczyn nietolerancji laktozy uznaje się niedobór enzymu laktazy. Występowanie objawów związane jest więc z dysproporcją pomiędzy ilością spożytego cukru mlecznego, a możliwościami do jego trawienia. Sytuacja ta ma miejsce przy najczęstszym typie nietolerancji laktozy, czyli pierwotnej nietolerancji laktozy, inaczej hipolaktazji typu dorosłych.
Głównym źródłem laktozy w diecie człowieka jest mleko krowie i jego przetwory.
Laktoza- jakie produkty ją zawierają?
Tak jak wcześniej wspomniano, głównym źródłem laktozy w diecie człowieka jest mleko krowie i jego przetwory (sery, jogurty, śmietana, desery). Należy pamiętać, że cukier ten występuje też w mleku innych ssaków- zawiera go również mleko owcze czy kozie. W tabeli przedstawiono zawartość laktozy wybranych, powszechnie spożywanych produktów.
| Produkt | Zawartość laktozy (g) w 100g produktu |
| Mleko krowie chude | 4,8 |
| Mleko krowie półtłuste | 4,7 |
| Mleko krowie pełne | 4,6 |
| Mleko odtłuszczone w proszku | 52,9 |
| Kefir 2% tłuszczu | 4,1 |
| Maślanka 0,5% tłuszczu | 4,7 |
| Masło ekstra | 0,6 |
| Śmietana kwaśna | 2,7 |
| Serek wiejski | 3,1 |
| Twaróg tłusty | Śladowe ilości |
| Ser Brie/Camembert | Śladowe ilości |
| Feta | 1,4 |
| Parmezan | 0,9 |
| Mozzarella | Śladowe ilości |
| Jogurt naturalny | 4,7 |
| Jogurt owocowy | 4,0 |
| Lody waniliowe | 4,8-5,2 |
| Lody w polewie czekoladowej | 4,7 |
Co jeść gdy cierpimy na nietolerancję laktozy? Czyli zalecenia dietetyczne w pigułce
Postępowanie dietetyczne w dużej mierze zależy od rodzaju nietolerancji laktozy, przykładowo przy występowaniu wrodzonej nietolerancji laktozy konieczna jest dieta bezlaktozowa przez całe życie.
W tym artykule omówione zostaną ogólne zalecenia dotyczące najczęstszego typu nietolerancji laktozy.
W przypadku występowania najczęstszego typu nietolerancji laktozy, czyli hipolaktazji typu dorosłych postępowanie dietetyczne zależy od stopnia tolerancji danej osoby na produkty z laktozą- może to być konieczność całkowitego wyeliminowania z diety produktów zawierających laktozę, ograniczenie asortymentu oraz wielkości jednorazowej porcji produktu mlecznego do poziomu tolerowanego przez daną osobę (sytuacja najczęstsza) bądź dodatkowe włączenie preparatów z farmakologiczną formą enzymu laktazy.
Ze względu na to, że według przeprowadzonych badań klinicznych, wiele osób z nietolerancją laktozy wykazuje tolerancję na określone, niewielkie ilości cukru mlecznego w diecie oraz, że produkty mleczne stanowią ważne źródło wapnia, zaleca się wśród takich osób ograniczenie, lecz nie całkowite wykluczenie z diety produktów mlecznych.
W takim przypadku w diecie warto uwzględnić produkty mleczne, które zawierają niewielkie ilości laktozy, przy wysokiej zawartości wapnia, np. sery żółte, sery pleśniowe. Zwykle lepiej tolerowane niż zwykłe mleko są również fermentowane produkty mleczne. Część laktozy w procesie fermentacji zostaje rozłożona dzięki bakteriom używanym do tego procesu.
W cięższych przypadkach, gdy istnieje potrzeba bardziej restrykcyjnych ograniczeń w spożywaniu produktów z laktozą warto rozważyć wprowadzenie specjalnych produktów oznaczonych jako bezlaktozowe.
U osób, które ograniczają lub całkowicie eliminują produkty mleczne, warto zadbać również o alternatywne źródła wapnia. Może to być soja i produkty sojowe wzbogacane w wapń, ryby zjadane wraz z oścmi (sardynki), orzechy i nasiona, warzywa np. z rodziny kapustnych.
Aby zapobiec wyższemu spożyciu laktozy niż jest to przez nas tolerowane, warto zawsze czytać etykiety produktów spożywczych. Laktoza może znajdować się w produktach, w których na pierwszy rzut oka w ogóle byśmy się jej tam nie spodziewali, przykładowo: pieczywo, płatki śniadaniowe (np. z dodatkiem serwatki), wędliny, cukierki.
Źródła:
- Fidler E., Lisowska A., Walkowiak J.: Nietolerancja laktozy- klasyfikacja i diagnostyka. Pediatria Polska 2009, (84) 6: 562-566.
- Fidler E., Walkowiak J.: Nietolerancja laktozy- podstawowe zalecenia żywieniowe. Pediatria Polska 2009, (84) 6: 567-573.
- Kunachowicz H. i wsp. Tabele składu i wartości odżywczej żywności. PZWL, 2005.
- Savaiano D.A., Boushey C.J., McCabe G.P. Lactose intolerance symptoms assessed by metaanalysis:a grain of truth that leads to exaggeration. J. Nutr. 2006; 136 (4): 1107–1113.
Dziękujemy za odwiedziny!
